گیاه بونسای یکی از گیاهان آپارتمانی خاص است که دارای فرم یک درخت مینیاتوری بوده که از محبوبیت زیادی در بین علاقه‌مندان به نگهداری گل و گیاه برخوردار است. این گیاه تربیت شده، به مرور زمان با فرم‌دهی و هنر باغبانی به این شکل درآمده که باعث ایجاد یک فضای جذاب در محیط داخلی ساختمان می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی تاریخچه این گیاه پرداخته و شیوه صحیح نگهداری آن را بیان کنیم، در صورتی که می‌خواهید در مورد گیاه بونسای بیشتر بدانید، کافی است تا پایان همراه ما باشید.
آشنایی با تاریخچه گیاه بونسای
بن سای گروهی از گیاهان مختلف را شامل می‌شود که جزو گیاهان آپارتمانی و خاص هستند. شکل فرم و طراحی این گیاه به گونه‌ای است که شباهت زیادی به درخت مینیاتوری دارد. گیاه بونسای از جمله گیاهان عادی موجود در بازار است که به روش خاص، ساقه‌های آن کوتاه شده و در یک ظرف یا گلدان کاشته شده است.
نوع هرس و فرم‌دهی این گیاه باعث شده است تا به درختچه بونسای تبدیل شود. با بررسی تاریخچه این گیاه می‌توان دریافت که بونسای مرتبط با کشور چین و ژاپن است که مردمان این دو کشور از سال‌های قبل نسبت به نگهداری این گیاه اهتمام می‌ورزیدند. بسیاری از افراد قدیمی اعتقاد دارند که هنر درست کردن بونسای، به عنوان یک شیوه آرام بخش برای جسم و روح است که می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
مفهوم اصلی نگهداری این گیاه مرتبط با کشور چین است که با نام هنر چینی شناخته می‌شود. این هنر برای نخستین بار در اوایل قرن ۶ میلادی، توسط بازدید دیپلمات‌های ژاپنی و دانشجویان بودایی چینی، کشف شده است. در کشور ایران نیز بسیاری از افراد به دلیل شکل ظاهری ریشه گیاه بونسای، علاقه‌مند به نگهداری این گیاه خاص هستند. در ادامه ضمن اشاره به انواع گیاه بن سای به شیوه کاشت و روش هرس کردن آن می‌پردازیم.
معرفی انواع گیاه بونسای
گیاهان بونسای دارای تنوع زیادی هستند که هر کدام به شیوه نگهداری مخصوص به خود نیاز دارند. فلسفه اصلی حفظ و نگهداری این گیاه، هرس کردن صحیح و کاشت بن سای به شیوه‌های مختلف است. هر گیاهی که دارای ریشه بزرگ، تنه چوبی و شاخه‌های ظریف باشد، در دسته بندی گیاه بونسای قرار می‌گیرد. به طور کلی می‌توان گفت که این گیاه از لحاظ تقسیم بندی، به بخش‌های زیر تقسیم می‌شود:
· انواع بونسای بر اساس محیط نگهداری
بونسای به مانند سایر گیاهان موجود در بازار از لحاظ محیط نگهداری، به دو دسته اصلی آپارتمانی و فضای باز تقسیم بندی می‌شود. بونسای آپارتمانی دارای ساختاری است که به راحتی در فضای آپارتمان رشد می‌کند. از مهم‌ترین این گیاهان می‌توان به شفلرا، بنجامین و کراسولا اشاره کرد.
مدل بونسای فضای باز یا باغچه‌ای شامل گیاهانی است که در طبیعت به وفور دیده می‌شود. این گیاهان نسبت به سرما مقاومت زیادی از خود نشان می‌دهند. گیاهان افرا ژاپنی، نارون، جونی پروس، ژانویه و… از این دسته از گیاهان هستند. نهال‌هایی که میوه تولید می‌کنند مانند زردآلو، گیلاس و… را نیز می‌توان جزو دسته بندی بونسای فضای باز در نظر گرفت.
· انواع بونسای بر اساس خزان
از لحاظ مدل برگ و نوع خزان، می‌توان گیاه بونسای را به دسته بندی خزان کننده و همیشه سبز تقسیم بندی کرد. بونسای‌های خزان کننده در فصول پاییز و زمستان به دو صورت ریزش برگ و یا تغییر رنگ برگ‌ها، خزان می‌شوند. از جمله این گیاهان می‌توان به بونسای افرا، درخت نارون، بلوط و ابریشم اشاره کرد.
برخی از گیاهان دارای برگ‌های همیشه سبز هستند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به کاج و گیاهان سوزنی برگ اشاره کرد.
· انواع بونسای بر اساس ارتفاع
از لحاظ ارتفاع، این گیاهان به سه دسته اصلی بزرگ، متوسط و کوچک (مینیاتوری) تقسیم بندی می‌شوند. مدل‌های بزرگ دارای ارتفاع ۶۰ تا ۷۰ سانتی‌متر هستند. مدل‌های متوسط بین ۱۰ تا ۳۰ متر ارتفاع دارند. بونسای‌های مینیاتوری نیز به عنوان کوچک‌ترین مدل شناخته می‌شوند که نهایت تا ۱۰ سانتی‌متر ارتفاع دارند.
روش کاشت گیاه بونسای
کاشت این گیاه نیاز به آماده‌سازی برخی از مراحل دارد تا به بهترین شکل و در مکان مناسب کاشته شود. در مرحله اول انتخاب کردن بونسای دلخواه حائز اهمیت است. در این مرحله باید گیاه به گونه‌ای انتخاب شود که دارای بیماری و آلودگی نباشد. تهیه کردن بذر گیاه بونسای از فروشگاه‌های کشاورزی معتبر باعث می‌شود تا خریداران با خیال راحت گیاه سالم را خریداری کنند. علاقه‌مندان باید بذر خریداری شده را در یک خاک مناسب بکارند تا جوانه بزند.
در این مرحله باید به دقت به مراقبت از بذر کاشته شده پرداخته شود. دوره جوانه زدن بذر بونسای در طبیعت این گونه است که بعد از آنکه در زمستان به خواب فرو می‌رود، با شروع فصل گرما جوانه زنی را آغاز می‌کند. بعد از جوانه زدن اولیه، تهیه یک گلدان مناسب باعث می‌شود تا بتوان بذر را به شکل استاندارد درون گلدان کاشت. برخی از گیاهان نیاز به مراقبت و آبیاری بیشتری دارند.
بعد از گذشت مدت زمان مشخص، رویش برگ‌های کوچک آغاز می‌شود. اگر بخواهید رطوبت گیاه را افزایش دهید، می‌توانید بر روی ساقه گیاه مقداری خراش ایجاد کنید. این کار را می‌توانید با ناخن گیر انجام دهید. برای رشد بهینه گیاه کافی است بذرها را درون آب ولرم به مدت ۴۸ ساعت قرار دهید. این کار باعث می‌شود تا رشد گیاه را دوچندان کنید. در نهایت باید تمام بذرها را درون گلدان ریخته و اجازه دهید تا گیاه بونسای به خوبی رشد کند.
روش هرس کردن گیاه بونسای
هرس کردن گیاه بن سای دارای فوت و فن‌های خاص خود است که افراد علاقه‌مند، قبل از هرس کردن باید در مورد آن اطلاعات لازم را کسب کنند. برای هرس کردن گیاه بونسای معمولا افراد اوایل فصل بهار و روزهای پایانی پاییز را انتخاب می‌کنند. این دو زمان بهترین وقت برای هرس کردن این گیاه هستند. بخشی از هرس کردن بونسای شامل قطع کردن شاخه‌های درهم تنیده می‌شود.
یک نکته کلیدی در هنگام هرس کردن این گیاه این است که ابزار هرس باید کاملا استریل و تیز باشد. افراد باید برای حذف شاخه‌های اضافه بونسای به دنبال حذف شاخه‌هایی باشند که بیش از ۳ الی ۴ گره دارند.
نکات مهم هنگام خرید گیاه بونسای
بونسای به مانند سایر گیاهان موجود در بازار، دارای انواع اصلی و تقلبی است. خریداران بن سای برای تشخیص این موضوع باید به برخی از نکات کلیدی گفته شده در زیر توجه داشته باشند:
- لمس پوست درخت بونسای باعث می‌شود تا افراد بتوانند بهترین و سالم‌ترین گیاه را انتخاب کنند. گیاه بونسای باید به مانند درختان جنگل، دارای پوست خشن و سفت باشد.
- صاف بودن پوست بونسای نشان دهنده جوانی نهال است لذا امکان از بین رفتن آن به نسبت سایر مدل‌ها بیشتر است.
- برگ‌های گیاه بن سای باید حالت صاف و چرمی داشته باشد. وجود لکه‌های قرمز و قهوه‌ای بر روی تنه این گیاه، نشان دهنده بیماری است.
- افراد برای انتخاب بهترین بونسای باید نشانه‌های رشد را بر روی محل زخم مشاهده کنند.
- سطح داخلی گیاه نباید به هیچ عنوان لعاب داشته باشد.
- خرید از یک فروشگاه معتبر باعث می‌شود تا خریداران با خیال راحت این گیاه را خریداری کنند.
روش نگهداری گیاه بونسای
نگهداری گیاه بونسای به نسبت سایر گیاهان معمولی آپارتمانی متفاوت است. بسیاری از گیاهان آپارتمانی به دلیل این که در مناطق گرمسیری به راحتی قابل تکثیر شدن هستند، با دریافت مقداری زیادی از نور و رطوبت زنده می‌مانند اما بن سای به دلیل این که در گلدان‌های کوچک نگهداری می‌شود، ذخیره کافی برای آب و مواد مغذی را ندارد. لذا افراد با در نظر گرفتن موارد مختلف باید نسبت به نگهداری بهینه این گیاه اقدام کنند:
-
نور مورد نیاز
یکی از مشکلات اساسی درختچه‌های گرمسیری این است که باید در معرض نور خورشید قرار بگیرند. درختان در صورتی که نور کافی دریافت نکنند، به مرور زمان دچار ضعف می‌شوند. به همین دلیل گیاه بونسای باید در یک مکان روشن و ترجیحا مقابل نور خورشید نگهداری شود. افرادی که دسترسی به نور طبیعی ندارند، باید گلدان خود را در معرض نور مصنوعی قرار دهند.
-
میزان رطوبت
گیاه بونسای نیاز به دریافت رطوبت کافی دارد، لذا در صورتی که امکان تامین رطوبت گیاه را ندارید، بهتر است از خرید گیاه بن سای صرف نظر کنید. رطوبت مد نظر بونسای بیشتر از سطح رطوبت عادی در یک محیط مسکونی است. خریداران با قرار دادن دستگاه بخور، غبارپاشی و یا قرار دادن یک ظرف آب روی رادیاتور می‌توانند میزان رطوبت محیط را به شکل قابل توجهی افزایش دهند. این امر باعث می‌شود تا گیاه بونسای بتواند رطوبت لازم را دریافت کند.
-
آبیاری بونسای
آبیاری بونسای به میزان رطوبت خاک آن بستگی دارد. زمانی که خاک از رطوبت کافی برخوردار است، بهتر است بیش از اندازه آبیاری نشود. زمان صحیح آبیاری وقتی است که ۱ سانتی‌متر از سطح خاک خشک شده باشد. در این صورت افراد می‌توانند آبیاری گیاه را به بهترین شکل انجام دهند. اصول آبیاری آن نیز به مانند دیگر گیاهان آپارتمانی است.
-
کوددهی
ایجاد تغییرات ناگهانی می‌تواند باعث از بین رفتن گیاه بونسای شود، لذا شیوه صحیح نگهداری این گیاه تا حدود زیادی بستگی به مراحل نگهداری اولیه آن دارد. خریداران در هنگام تهیه گیاه بن سای بهتر است از پرورش دهنده، برنامه دقیق کوددهی را دریافت کنند تا بتوانند در موعد مشخص، کوددهی را به بهترین شکل انجام دهند.
-
دمای مورد نیاز
بسیاری از گونه‌های گرمسیری، به دمای بالاتر از دمای اتاق نشیمن نیاز دارند. افرادی که علاقه‌مند به نگهداری گیاه بونسای هستند باید بتوانند گلدان خود را در گرم‌ترین نقطه منزل قرار دهند. این امر باعث می‌شود تا گیاه در یک شرایط مناسب سالم باقی بماند.
مشکلات و بیماری‌های گیاه بونسای
گیاه بونسای مانند سایر گیاهان آپارتمانی ممکن است دچار مشکلات و بیماری‌های مختلف شود که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها می‌پردازیم:
· ریزش برگ گیاه
آبیاری کم و خشک شدن گیاه، درجه دمای نامناسب، نور کم و آبیاری بیش از اندازه از دلایل اصلی ریزش برگ گیاه بن سای هستند. این گیاه به دلیل این که در گلدان کوچک قرار گرفته است نیاز به دریافت رطوبت کافی دارد تا ریشه‌ها سالم باقی بمانند. همچنین نبود نور کافی باعث می‌شود تا خاک دیرتر خشک شده که این امر باعث ریزش برگ‌های بونسای می‌شود.
· زرد شدن برگ گیاه
یکی از مهم‌ترین دلایل زرد شدن بونسای، آبیاری نادرست است. همچنین این گیاه در مقابل تغییرات محیطی به شدت حساس است لذا خریداران بهتر است از جا به جایی مکرر گلدان خودداری کنند. از دیگر دلایل زرد شدن برگ گیاه بونسای می‌توان به کاهش ازُت اشاره کرد. در این حین افراد باید کوددهی را انجام دهند تا ریشه و ساقه‌های گیاه تقویت شوند.
· پوسیدگی ریشه و ساقه
غرق شدن بیش از اندازه گیاه در آب عامل اصلی پوسیدگی ریشه و ساقه است. بروز لکه‌های سیاه بر روی برگ، از نشانه‌های اولیه آبیاری بیش از اندازه است. برای شناسایی این مشکل، بررسی ریشه گیاه می‌تواند تا حدود زیادی مؤثر باشد.
· تغییر رنگ سبز برگ‌ها
مشکلات ریشه و کمبود مواد مغذی باعث می‌شود تا تغییر رنگ سبز برگ‌ها به غیر از فصول خزان رخ دهد. خریداران در ابتدا باید میزان مواد مغذی از جمله آهن را مورد بررسی قرار دهند و سپس در صورت عدم رفع مشکل، نسبت به بررسی مشکلات ریشه اقدام کنند.
جمع بندی
در این مقاله به تفصیل در مورد گیاه بونسای و شیوه تکثیر و نگهداری این گیاه، مطالب قابل توجهی بیان شده است. افرادی که قصد نگهداری این گیاه را دارند، می‌توانند با مطالعه این مقاله، ضمن خرید بهترین گیاه بن سای، به بهترین شکل از گیاه خریداری شده مراقبت کنند. این گیاه گرمسیری برای نگهداری در آپارتمان و محیط کار در یک گلدان فایبرگلاس به عنوان یک گزینه مناسب محسوب می‌شود.
